Het Cobra Effect

Financiële beloningen

Beloningen zijn geweldig als je mensen wilt stimuleren om iets te doen (of te laten). Je moet echter goed uitkijken hoe je de beloningsconstructie vormgeeft. Hoewel beloningen krachtige motivators zijn, kunnen ze namelijk ook helemaal verkeerd uitpakken. Wanneer een interventie het probleem op onvoorziene wijze verergert, spreken we van het Cobra Effect.

Vergiftigd geschenk

Het Cobra Effect verwijst naar een berucht voorbeeld van een beloningssysteem dat totaal verkeerd uitpakte. In de tijd dat de Britten nog de dienst uitmaakten in India, begonnen de machthebbers zich op enig moment zorgen te maken om de vele giftige cobra’s die rondkropen in Delhi. Om de cobrapopulatie in te dammen besloot de regering om een prijs te zetten op elke dode cobra die zou worden ingeleverd. Aanvankelijk leek het systeem te werken. Vele dode cobra’s werden ingeleverd en het aantal cobra’s in de stad leek af te nemen. 

Maar ze hadden geen rekening gehouden met de ondernemers onder ons, die dit eerder als een opportuniteit zagen om wat centen bij te verdienen. Al snel begonnen mensen cobra’s te kweken om hier inkomsten op te maken. Toen de regering hier notie van kreeg, werd het programma geschrapt. Helaas, de arme gekweekte (en nu ook waardeloze) dieren werden losgelaten. Dit zorgde ervoor dat de cobra populatie weer groeide.

Het ‘Cobra effect’ verwijst dus naar een situatie waarbij een oplossing voor een probleem het probleem eigenlijk verergert.

Wat leert dit ons over de dagelijkse realiteit?

Een voorbeeld hiervan in de werkomgeving zijn bonussen. Stel dat een medewerker een bonus krijgt wanneer hij/zij een bepaalde doelstelling behaalt. Deze persoon doet aanvankelijk heel hard zijn best om dit te behalen, maar ziet dat de inspanningen die hij/zij levert niet genoeg zullen zijn. De medewerker zou strategieën kunnen ontwikkelen om de cijfers te manipuleren en zo de bonus te maximaliseren zonder daadwerkelijk bij te dragen aan de groei van de organisatie. Op die manier mist het bedrijf de beoogde resultaten en moedigt het onrechtstreeks ook onethisch en schadelijk gedrag aan.

Het lijkt soms een goed idee en werkt aanvankelijk, maar al snel krijgt een financiële incentive het omgekeerde effect.

Het is belangrijk voor organisaties om zorgvuldig na te denken over de structuur van bonussen en het kader die er rond wordt geschetst, zodat het de gewenste resultaten oplevert voor de medewerkers én de organisatie, zonder de ongewenste neveneffecten.